Słów kilka o relacji farmaceuta - pacjent

Sama wiedza i umiejętności kliniczne nie wystarczą, aby zmaksymalizować skuteczność usług farmaceutycznych. Konieczna jest również odpowiednia filozofia praktyki (np. opieka farmaceutyczna) oraz struktura organizacyjna, w ramach której należy także prowadzić praktykę. Hepler i Strand definiują opiekę farmaceutyczną jako odpowiedzialne świadczenie terapii farmakologicznej w celu osiągnięcia określonych rezultatów (tj. wyleczenia choroby, wyeliminowania lub zmniejszenia objawów, zatrzymania/zwalczenia procesu chorobowego lub zapobiegania chorobie, bądź objawom), poprawiających jakość życia pacjenta. Opieka farmaceutyczna obejmuje proces, w którym farmaceuta współpracuje z pacjentami i innymi specjalistami przy opracowywaniu, wdrażaniu i monitorowaniu planu leczenia, który przyniesie konkretne efekty terapeutyczne. Obejmuje to identyfikację potencjalnych i rzeczywistych problemów związanych z lekami, rozwiązywanie rzeczywistych problemów związanych z lekami oraz zapobieganie potencjalnym problemom związanym z lekami. Opieka farmaceutyczna jest świadczona dla bezpośredniej korzyści pacjenta, a farmaceuta jest bezpośrednio odpowiedzialny przed pacjentem. Ta podstawowa relacja jest wzajemnie korzystną wymianą, w ramach której pacjent przyznaje uprawnienia usługodawcy, a usługodawca przekazuje pacjentowi kompetencje i wykazuje zaangażowanie. Istotą tej zasady jest zapewnienie skoncentrowanej na pacjencie opieki w celu maksymalizacji efektów leczenia. Aby to osiągnąć, pacjenci muszą rozumieć otrzymywane informacje, a piktogramy są prostym i skutecznym sposobem osiągnięcia tego celu, szczególnie w przypadku pacjentów o niskim poziomie świadomości zdrowotnej.

Poziom świadomości zdrowotnej w społeczeństwie

Ratzan i Parker definiują świadomość zdrowotną jako „stopień, w jakim jednostki mają zdolność do uzyskiwania, przetwarzania i rozumienia podstawowych informacji zdrowotnych i usług, niezbędnych do podejmowania właściwych decyzji zdrowotnych”. Oprócz świadomości zdrowotnej, Sauceda i in. określają umiejętność posługiwania się lekami jako „zdolność osób do bezpiecznego i odpowiedniego dostępu, rozumienia i działania w oparciu o podstawowe informacje o lekach”. Istnieją doniesienia o niskim poziomie świadomości zdrowotnej na całym świecie, a jedną z głównych konsekwencji tego zjawiska jest wyższy wskaźnik umieralności. Szacuje się, że w Stanach Zjednoczonych 90 mln dorosłych osób ma trudności ze zrozumieniem informacji związanych ze zdrowiem i nie posiada umiejętności niezbędnych do właściwego zarządzania swoim zdrowiem. Szacuje się, że w Kanadzie jest to 11,5 mln osób, a niedawne badanie przeprowadzone w krajach europejskich wskazuje, że prawie połowa wszystkich osób dorosłych nie posiada wystarczającej świadomości zdrowotnej. Podczas gdy średni wskaźnik piśmienności w Afryce wynosił 63% w 2015 r., a jedna trzecia ludności nie potrafi czytać i pisać, dane dotyczące świadomości zdrowotnej są znikome. Bostock i Steptoe stwierdzili, że niska i średnia świadomość zdrowotna wiąże się odpowiednio z 75% i 24% zwiększonym ryzykiem śmiertelności w porównaniu z wysokim poziomem świadomości zdrowotnej, po dostosowaniu do wieku i płci.

Zagrożenia wynikające z samodzielnej ordynacji leków przez pacjenta

Pacjenci są zobowiązani do zapoznania się z etykietami leków i związanymi z nimi informacjami medycznymi, do zrozumienia instrukcji, a czasami do wykonania zadań numerycznych (np. obliczenia liczby tabletek do przyjęcia w ciągu dnia i w pojedynczej dawce). Pacjenci mogą być zmuszeni do podjęcia decyzji, jakie działania są wymagane w przypadku pominięcia dawki lub do samodzielnego monitorowania działań niepożądanych. Badacze udowodnili, że pacjenci z niską świadomością zdrowotną często nie potrafią wymienić lub opisać sposobu stosowania swoich obecnie przyjmowanych leków, mają ograniczone zrozumienie swoich leków i związanych z nimi skutków ubocznych, a często rzadziej zadają pytania swoim farmaceutom. Trudności w zrozumieniu informacji o lekach wiązały się z błędami w stosowaniu leków, błędną interpretacją instrukcji i/lub objawów oraz złym zachowaniem w zakresie opieki samodzielnej. Słaba świadomość zdrowotna jest również związana z niską umiejętnością posługiwania się lekami i słabym przestrzeganiem zaleceń terapeutycznych. Brak zrozumienia i słabe przestrzeganie zaleceń terapeutycznych i terapii przyczyniają się do słabych wyników zdrowotnych pacjentów.

Znaczenie piktogramĂłw w procesie przyjmowania lekĂłw

Wykazano, że piktogramy, które są symbolami lub rysunkami przedstawiającymi koncepcję bądź ideę, poprawiają przypominanie sobie, zrozumienie i przestrzeganie zasad leczenia zmniejszając tym samym liczbę błędów w stosowaniu leków. Piktogramy to proste i skuteczne narzędzie dla farmaceutów, umożliwiające wprowadzenie w życie i ograniczenie liczby błędów w stosowaniu leków w danej społeczności. Przeciętnie w skali roku do amerykańskich ośrodków kontroli zatruć zgłaszanych jest ponad 5200 błędów w stosowaniu leków w placówkach niezwiązanych z opieką zdrowotną, co powoduje poważne skutki medyczne. Przypadki te, które wystąpiły głównie w domu, dotknęły osoby w każdym wieku; jedna trzecia tych błędów doprowadziła do przyjęcia do placówki opieki zdrowotnej. Te przypadki przyjęcia, których prawdopodobnie można uniknąć dzięki lepszemu zrozumieniu leków, nadal przyczyniają się do obciążenia ekonomicznego opieki zdrowotnej. W wyniku randomizowanego badania kontrolnego stwierdzono, że interwencja oparta na piktogramie zastosowana podczas poradnictwa medycznego spowodowała zmniejszenie błędów w dawkowaniu leków i poprawę przestrzegania zaleceń terapeutycznych. Próbą w tym badaniu byli wieloetniczni opiekunowie o niskim statusie społeczno-ekonomicznym; grupa o niskim poziomie świadomości zdrowotnej. Jest to jedno z wielu badań, które pokazuje, w jaki sposób piktogramy mogą poprawić zrozumienie instrukcji dot. leków, przekazać kluczowe informacje i zmniejszyć liczbę błędów w stosowaniu leków u osób o niskim poziomie świadomości zdrowotnej.

Udowodniono, że stosowanie piktogramów podczas konsultacji dot. leków poprawia wyniki leczenia pacjentów. Chociaż żadne pojedyncze narzędzie nie jest w stanie rozwiązać wszystkich problemów związanych ze świadomością zdrowotną, piktogramy są sprawdzonym, prostym i skutecznym narzędziem do wdrożenia w opiece farmaceutycznej w celu poprawy wyników leczenia pacjentów. Należy zauważyć, że piktogramy powinny być stosowane w połączeniu z tradycyjnym doradztwem/edukacją. W jednym z systematycznych przeglądów skuteczności piktogramów dotyczącym ich zdolności do pomocy pacjentowi w przypominaniu sobie instrukcji bezpieczeństwa leków stwierdzono, że wszyscy pacjenci powinni być edukowani w przypadku stosowania piktogramów w warunkach opieki zdrowotnej. Stymulowanie wielu zmysłów teoretycznie prowadzi do lepszego przypominania sobie informacji.

Piktogramy jako środek do uproszczenia komunikacji pomiędzy lekarzem a pacjentem

Oprócz tradycyjnej opieki farmaceutycznej, inną ważną koncepcją w opiece zdrowotnej jest wspólne podejmowanie decyzji, co stanowi podstawę etycznej opieki nad pacjentem; jednakże komunikacja pacjenta z lekarzem konieczna do osiągnięcia tego celu zależy od wielu czynników, nie tylko od wspólnego języka.  Żargon medyczny może nadal stanowić dużą i niepotrzebną barierę, niezależnie od tego, czy obie strony posługują się wspólnym językiem. Dlatego też stosowanie uniwersalnych środków ostrożności w zakresie świadomości zdrowotnej, takich jak piktogramy, może być sposobem na usprawnienie wspólnego podejmowania decyzji i poprawę wyników leczenia pacjentów. Uważa się, że w Stanach Zjednoczonych tylko 12% dorosłych posiada wysoki poziom świadomości zdrowotnej. W związku z tym, dzięki wdrożeniu uniwersalnych środków ostrożności w zakresie świadomości zdrowotnej, możemy zapewnić, że każdy pacjent w procesie opieki, niezależnie od poziomu umiejętności czytania i pisania, otrzyma zrozumiałe informacje. Nie ma potrzeby, aby farmaceuci identyfikowali osoby o niskiej świadomości zdrowotnej. Jedno z badań wykazało, że proste materiały zdrowotne są również skuteczne dla osób o wysokiej świadomości zdrowotnej i nie wywołują negatywnych reakcji. Wdrażając uniwersalne podejście ostrożnościowe do stosowania piktogramów w opiece farmaceutycznej, farmaceuci poprawią komunikację ze wszystkimi pacjentami, przyczyniając się do opieki skoncentrowanej na pacjencie, wspólnego podejmowania decyzji i maksymalnej skuteczności usług farmaceutycznych dla wszystkich pacjentów.

Drukuj